یونسکو در یک نگاه
سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی ملل متحد (یونسکو) در چهارم نوامبر ۱۹۴۶ تأسیس شد و در شانزدهم نوامبر ۱۹۴۶، چهل و شش کشور از جمله ایران اساسنامه آن را امضا کردند. یونسکو در بند اول اساسنامه خود، هدف از تشکیل این سازمان را چنین بیان می‌دارد: کمک به استقرار صلح و امنیت از طریق ترویج همکاری میان ملت‌ها در زمینه‌های آموزش، علوم و فرهنگ به منظور افزایش احترام همگان به عدالت، حاکمیت قانون، حقوق بشر و آزادی‌های اساسی برای همه، بدون توجه به تفاوت‌های نژادی، جنسیت، زبان و مذهب، مطابق با منشور ملل متحد.
یونسکو برای اینکه بتواند اهداف خود را در قرن بیست و یکم تحقق بخشد، می‌کوشد چالش‌ها و پیامدهای جهانی‌شدن را با همه پیچیدگی‌هایش درک کند و به تعیین راهبردها و خط مشی‌هایی از مواضع فرارشته‌ای، میان‌رشته‌ای و بین فرهنگی بپردازد که همگان ـ به ویژه کشورهای توسعه‌نیافته و قشرهای محروم جامعه ـ از دستاوردهای آن بهره‌مند شوند.
یونسکو چارچوبی را برای بررسی مشکلات جهانی انسان‌ها بر اساس برابری کشورهای عضو ارائه می‌دهد که بر مبنای اصول جهان‌شمول تنوع و کرامت انسانی استوار شده است. این سازمان به طور جدی در پی تقویت ارکان منسجمی است که صلح، توسعه پایدار و حقوق بشر را تشکیل می‌دهد و در زمینه فقرزدایی و ترویج گفت‌وگو میان تمدن‌ها، فرهنگ‌ها و مردم مشارکت می‌کند.
کمیسیون ملی یونسکو
کمیسیون ملی یونسکو – ایران پس از پذیرش عضویت ایران در یونسکو، با تصویب مجلس شورای ملی وقت، در سال ۱۳۲۷ تشکیل شد. این کمیسیون برای تعیین اهداف، شرح وظایف و ارکان خود، اساسنامه‌ای را در سیزده ماده تنظیم کرد که بنا به پپشنهاد وزیر فرهنگ، در چهاردهم اردیبهشت ۱۳۲۸ در هیئت وزیران به تصویب رسید. این اساسنامه پس از پیروزی انقلاب اسلامی مورد تجدید نظر قرار گرفت و اساسنامه اصلاحی در هفده ماده و چهار تبصره پس از تأیید شورای عالی کمیسیون، از سوی وزارت فرهنگ و آموزش عالی به هیئت دولت تقدیم شد و در بیست و نهم شهریور ۱۳۶۶ به تصویب رسید.
دربارۀ باشگاه های یونسکو
باشگاههای یونسکو نهادهایی مردمی در سراسر جهان هستند که با تکیه بر تجارب، مهارت‌ها و چشم‌انداز خاص هر جامعه، در راه صلح و تعامل میان جوامع انسانی فعالیت می‌کنند. این باشگاه‌ها از گروه‌هایی از افراد داوطلب از هر سن، حرفه و موقعیت اجتماعی تشکیل می‌شوند که باوری مشترک و محکم به آرمان‌های یونسکو مطابق آنچه در اساسنامۀ آن آمده است، دارند.
جالب توجه است که نخستین باشگاه یونسکو در سال 1947 در سندای ژاپن شکل گرفت، چهار سال پیش از عضویت این کشور در یونسکو (که در 1951 محقق شد).
در سال 2018 تعداد باشگاه‌ها، انجمن‌ها و مراکز یونسکو در 51 کشور جهان 2079 گزارش شده است.
در سطح بین‌المللی، فدراسیون جهانی باشگاه‌ها، مراکز و انجمن‌های یونسکو (WFUCA) که در سال 1981 تأسیس شد، مسئولیت اطلاع‌رسانی، هدایت و تجهیز اعضای خود را با پشتیبانی و همکاری یونسکو، به عهده دارد.
در سطوح منطقه‌ای و ملی نیز نهادهای مشابهی (فدراسیون منطقه‌ای باشگاه‌ها و فدراسیون ملی باشگاههای یونسکو) این مسئولیت را بر دوش می‌کشند.
اهداف باشگاه های یونسکو
اهدافی که در شیوه‌نامۀ عملی یونسکو برای باشگاه‌ها آمده است، عبارتند از:
- ارتقاء آگاهی از اهداف و آرمان‌های یونسکو و تلاش برای موفقیت اجرای آنها
- تسهیل درک متقابل و همکاری‌های بین‌المللی و ارتقاء صلح جهانی
- حمایت از حقوق بشر
- کوشش برای آموزش‌های مدنی و مردم‌سالاری در میان اعضا
- مشارکت در توسعۀ اجتماعی به مفهوم دستیابی به شرایط بهینۀ راهبر به سوی توسعۀ همه‌جانبۀ شخصیت انسان
باشگاه‌ها در اولویت‌دهی هر یک از اهداف فوق بر بقیه، آزادند و حق صورت‌بندی مجدد این اهداف به گونۀ دیگر یا افزودن اهدافی ذاتاً متفاوت یا فرعی‌تر را نیز دارند.
آنچه در شیوه‌نامۀ باشگاههای کمیسیون ملی یونسکو در ایران به عنوان اهداف باشگاههای یونسکو آمده، به شرح زیر است:
- گسترش برنامه‌های فرهنگی، آموزشی و علمی
- حمایت از ارتقاء سطح آگاهی شهروندان در عرصه‌های مختلف اجتماعی و فرهنگی مشارکت در توسعه اجتماعی
- کمک به توسعۀ صلح و امنیت از طریق ترویج همکاری بین دولت‌ها در زمینۀ آموزش، علم، فرهنگ و ارتباطات
- ارتقاء میزان احترام مردم به عدالت، قانون، حقوق انسانی
- افزایش آگاهی نسبت به آرمان‌های ملی و بین‌المللی و تلاش برای موفقیت در اجرای این اهداف
- همکاری با یونسکو و کمیسیون‌های ملی در راستای ارتقاء ارزش‌های عمومی